تحرکات نظامی و حملات عراق در چند روز قبل از تجاوز رسمی به ایران از یک ‌سو، و تشدید دیپلماسی عراق در میان کشورهای میانه‌رو عرب منطقه از دیگر سو، به ‌ویژه تحولات روز 1359/6/26 و روز 1359/6/27 که با لغو یک‌جانبه قرارداد مرزی الجزایر ازسوی عراق، اوضاع را در منطقه به‏ شدت متشنج کرده است، همه حاکی‏ از حمله همه‌جانبه و قریب‌الوقوع عراق به مناطق خوزستان و ایلام است؛ چنانچه در گزارش بولتن فرماندهی سپاه نیز بر این نکته به ‌وضوح تأکید شده است:

طبق گزارش رسیده، ارتش عراق آماده شده در مرزهای مهران، دهلران، ایلام، اهواز، سومار در تاریخ 6/28  و 6/29 نبرد شدیدی را آغاز و حتی از هلیکوپتر و میگ روسی استفاده نمایند.(1)

 آماده شدن عراق برای حمله به ایران آشکار بود. گزارشهای متعدد در اسناد نظامی آن زمان حکایت ازاطلاع نیروهای مسلح ما از احتمال این حمله دارد. در این قسمت، به بیست گزارش دیگر که همگی خطر حمله عراق را بیان می کند، اشاره شده است:

 1- تمرکز بیش از 000 ,50 نفر از نیروهای مسلح عراقی در امتداد مرز ایران و عراق، به‌ویژه با میل اصلی این تمرکز به ‌سوی مرزهای خوزستان.(2)

 2- بسیج بیش از دو لشکر زرهی عراق در مقابل خوزستان.(3)

 3- تجمع مجدد حدود 100 دستگاه تانک زره‌پوش ارتش عراق در ساعت 10:15 دقیقه صبح امروز، در جلو سنگرهای پاسگاه طلائیه قدیم و قطعی‌ بودن حمله عراق در این نقطه.(4)

 همچنین، ایجاد استحکامات جدید به‏همراه انتقال نیروها و تجهیزات بیشتر در مقابل پاسگاه طلائیه جدید که با عنایت به مشاهدات اعلام‌شده، تردیدی در حمله نیروهای عراقی از این نقطه وجود ندارد.(5)

 4- آرایش جنگی مجدد تانک‌های عراقی روبه‌روی پاسگاه‌های گروهان بستان و قصد حمله تلافی‌جویانه در امروز.(6)

 و نیز استقرار یگان‌هایی از ارتش عراق در کیلومتر 25 روبه‌روی محل استقرار و مأموریت تیپ1 لشکر92 زرهی اهواز و احداث استحکامات تازه ازسوی یگان‌های عراقی.(7)

 5- پیشروی 60 دستگاه تانک عراقی به‌طرف پاسگاه فکه ایران و تقاضای کمک فوری و پشتیبانی هوایی ازسوی این پاسگاه.(8)

6- استقرار یک تیپ تقویت‌شده زرهی عراق در مقابل پاسگاه‌های دویرج و فکه و قصد حمله زمینی و هوایی به این پاسگاه‌ها جهت تصرف آنها. تقویت نیروهای ارتش عراق در این منطقه درحالی است که نیروهای مستقر در پاسگاه‌های مزبور حدود هشت ساعت است که به‌طور مستمر درحال جنگ و دفاع از این منطقه هستند.(9)

 7- استقرار 40 قایق موتوری حامل افراد مسلح ارتش عراق در محلی به نام فحل در مرز آبی هورالعظیم نزدیک میله مرزی در محل آبی سعیدیه برای حمله به ایران.(10)

 8-  لغو مرخصی و احضار همه نیروهای گارد مرزی عراق در مناطق مختلف مجاور خوزستان.(11)

9- استقرار ناوچه‌های جنگی جدید ازسوی عراق در پاسگاه ابوفلوس نزدیک پاسگاه شلحه به‏همراه یک کشتی غواصی. همچنین، استقرار تعدادی ناوچه جنگی در اسکله المعامر و افزایش گشتی‌های عراقی در اروندرود.(12)

 10- ایجاد مزاحمت در ساعت 17:30 دقیقه امروز(1359/6/27) ازسوی دو فروند ناوچه عراقی برای کشتی‌ های ایرانی در اروندرود که با واکنش ناوچه گشتی ایران، ناوچه‌ های عراقی ناپدید شدند.(13)

 11- استقرار یک فروند ناوچه عراقی با معرف P ـ R ـ G به ‌طور شبانه‌روزی در روزهای اخیر در سواحل بندر خرمشهر و لنگرانداختن مقابل روستای تویجات و کمک و همکاری با جاسوسان عراقی و فراریان مخالف نظام در رفت‌وآمد به ایران و عراق در استان خوزستان.(14)

 12- ورود نیروها و تجهیزات بیشتر عراق به بندر فاو در مقابل آبادان؛ ازجمله ورود 80 قبضه توپ و خمپاره‌انداز82 میلی‌متری در امروز و استقرار و موضع‌گیری آنها در انتهای بندر فاو و مشرف بر شط‌العرب.(15)

 13- ادامه فعالیت‌های مهندسی و نقل‌وانتقال تجهیزات و نیرو در منطقه کوت‌زین عراق ازجمله تشدید فعالیت‌های احداث استحکامات در این منطقه (16)

 و نیز ورود حدود 100 دستگاه خودرو ازنوع زیل و ایفا حامل تجهیزات کامل و توپ ضدهوایی و ساحلی که توسط کامیون‌های مزبور یدک کشیده می‌شد به منطقه فاو، سیبه، کوت‌زین و المطوعه، که همگی بدون استتار و به‌حالت آماده‌باش روبه‌روی آبادان و خرمشهر موضع گرفته‌اند.(17)

14- شناسایی کلیه سلاح‌ها، تجهیزات و تانک‌های ارتش ایران توسط نیروهای اطلاعاتی عراق در روزهای اخیر، که پشت پایگاه دریایی خسروآباد و نخلستان‌های اطراف آن استتار شده‌اند.(18)

15- اعلام حالت قرمز در خوزستان ازسوی نیروی زمینی و ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران.(19)

نظریه تخصصی فرماندهی ناحیه ژاندارمری خوزستان درباره شیوه جنگ عراق و حتمی‌بودن حمله به خوزستان:

بررسی عملیات ارتش مزدور عراق در مرزهای غرب و عملیات چند روز گذشته مرزهای خوزستان برای من که یک افسر هستم مسائل زیر را دقیقاً روشن نموده است:

1. نیروهای زرهی عراق که از قبل در مقابل پاسگاه‌های بلادفاع ایران موضع گرفته‌اند به‌طور ناگهانی از مواضع استتارشده خود خارج و در پناه آتش سنگین توپخانه به خاک ایران تجاوز و پاسگاه‌های مرزی را محاصره، اسلحه و مهمات و تجهیزات پاسگاه را غارت و اگر بتوانند چند نفری را اسیر می‌کنند. همراه این گروه زرهی متجاوز، فیلم‌بردار و عکاس وجود دارد که به‌محض‌اینکه پاسگاه ایران در محاصره نیروی زرهی عراق قرار گرفت شروع به فیلم‌برداری کرده و با مأمورین اسیرشده مصاحبه می‌کند و بلافاصله از تلویزیون بغداد پخش می‌نماید.

2. پس از عملیات بند یکم، اگر با مقاومت روبه‌رو شدند به داخل خاک خود عقب‌نشینی و در مواضع بتنی که از ماه‌ها پیش مشغول تهیه آن هستند موضع گرفته، با نیروی تعقیب‌کننده ایرانی مبارزه می‌کنند و اگر با مقاومتی مواجه نشوند فوراً با استفاده از کیسه‌های شنی تحکیم هدف کرده و توپخانه خود را به جلو حرکت داده و برای یک دفاع جدی آماده می‌شوند، کمااینکه عملاً در عملیات غرب و عملیات چند روز گذشته خوزستان اتفاق افتاد.

3. در کنار کمتر پاسگاه ژاندارمری واحد ارتشی وجود دارد؛ بنابراین بیشتر پاسگاه‌های خوزستان می‌تواند مورد هجوم عراقی‌ها به شکل فوق قرار بگیرد.

4. عراق از تنظیم این برنامه هدف تبلیغاتی زیر را دارد:

الف) روحیه مردم ایران و نیروهای مسلح را تضعیف و درعوض روحیه نیروهای مسلح و مردم عراق را بالا ببرد.

ب) به مجاهدین عراقی که در داخل خاک عراق فعالیت می‌کنند عملاً اثبات کند مدافع آنان؛ یعنی ایران، هیچ قدرتی دربرابر عراق ندارد.

پ) درصورت امکان قسمتی از سرزمین ایران را اشغال و با این ترتیب ایران را وادار به قبول پیشنهادات عراق نماید.

5. با توجه‌به موارد فوق و اینکه تاکتیک عراق دقیقاً روشن است، پیشنهادات زیر را مطرح می‌سازم:

الف) در کنار تمام پاسگاه‌های مرزی نیروی زرهی و یا ضدزره مستقر گردد تا از سقوط آنها جلوگیری شود.

ب) پاسگاه‌هایی که آسیب‌پذیر هستند جمع‌آوری و ساختمان آن وسیله خودِ ما منفجر شود و چند پاسگاه در یک پاسگاه که دارای ساختمان محکم‌تری است ادغام و در پشت آن نیروی زرهی مستقر گردد.

پ) بدون فوت وقت نیروهای ایران حالت تهاجمی موضع گرفته، هرجا نقطه ضعیف پیدا می‌کنند وارد خاک عراق شده، ضرباتی بر پاسگاه‌ها و تأسیسات آنها وارد کرده و به خاک ایران با سرعت مراجعت کنند.

چ) هیچ راهی نداریم جز با هلی کوپترهای کبری و موشک و هواپیما و ادوات ضدزره از زمین و هوا تمام نیروهای زرهی عراق را در داخل خاک آن کشور که هم‌اکنون در نزدیک مرزهای ایران موضع گرفته‌اند منهدم سازیم و الا به‌زودی عملیات دیگری روی پاسگاهی دیگر انجام داده و از تلویزیون بغداد پخش می‌کند و سقوط پاسگاه‌های ژاندارمری با شرایطی که اکنون دارند، قطعی است.(20)

--------------------------------------------------------------------------------

منابع:

1. سند شماره 21426 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ،

2. پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، جنگ ایران و عراق از نگاه مطبوعات جهان، ج1، ص304، روزنامه نیویورک‌تایمز (ویژه نیویورک‌تایمز) بیروت، به نقل از منابع دیپلماتیک عرب، 18/9/1980 (27/6/1359)، ترجمه مهدی رنجبران؛ و ـ همان، ص305.

3. همان، ص300، روزنامه عربی‌زبان الشرق الاوسط، انگلستان، 18/9/1980 (27/6/1359)، ترجمه مهتاب افضلی، به نقل از فرانس پرس در مصاحبه با بنی‌صدر.

4. سند شماره 290898 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از هنگ سوسنگرد به فرمانده لشکر92 زرهی اهواز (رکن3)، 27/6/1359، برابر مشاهدات مرزی توسط گروهان هوزگان.

5. سند شماره 290901 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از هنگ سوسنگرد به فرمانده لشکر92 زرهی اهواز (رکن3)، 27/6/1359، برابر گزارش گروهان ژاندارمری هوزگان.

6. سند شماره 41953 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا3 (مرکز فرماندهی) به نزاجا (معاونت اطلاعات و عملیات)، 27/6/1359، برابر اعلام نهاجا، 27/6/1359؛ و ـ سند شماره 65167 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از مرکز فرماندهی سپاه به سپاه اهواز، 27/6/1359.

7. سند شماره 409328 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، شماره سریال 12، ص1، 27/6/1359، از ستاد لشکر92 زرهی (رکن2)، برابر آگهی فرمانده تیپ1، 27/6/1359.

8. سند شماره 290917 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از 07 (رکن3) به فرمانده لشکر92 زرهی اهواز (رکن3)، 27/6/1359، برابر اعلام هنگ سوسنگرد.

9. سند شماره 290896 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از هنگ سوسنگرد به تهران ـ فرماندهی ژاجا (رکن3)، 27/6/1359، برابر گزارش گروهان ژاندامری بستان.

10. سند شماره 290915 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه دشت آزادگان به ستاد عملیات لشکر92 زرهی اهواز، 27/6/1359.

11. سند شماره 41950 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا3 (مرکز فرماندهی) به گیرندگان: نزاجا، ژاجا، سپاه پاسداران، 27/6/1359.

12. سند شماره 124577 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا2 (132م) به نزاجا، 27/6/1359، برابر شنود از گارد ساحلی عراق.

13. سند شماره 409321 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، 28/6/1359، ص2، از ستاد مشترک جنوب، 27/6/1359.

14. سند شماره 423534 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری خوزستان (رکن2) به فرماندهی لشکر92 زرهی اهواز (رکن2)، 27/6/1359.

15. سند شماره 409327 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، 30/6/1359، از ستاد لشکر92 زرهی (رکن2)، 27/6/1359، برابر گزارش پایگاه شماره 4؛ و ـ سند شماره 485 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، ش

ماره سریال 17، 31/6/1359، ص4، از ستاد لشکر92 زرهی (رکن2)، 27/6/1359، برابر گزارش پایگاه شماره 4.

16. سند شماره 423580 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.

17. سند شماره 41951 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا3 (مرکز فرماندهی) به نهاجا، 27/6/1359، ساعت 13، برابر گزارش لشکر92 زرهی.

18. سند شماره 41955 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا2 (م132) به نزاجا، 27/6/1359، برابر شنود از واحدهای فرماندهی عراق در منطقه.

19. سند شماره 409321 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، 28/6/1359، ص2، از استانداری خوزستان، برابر دستور نزاجا و سماجا، 27/6/1359.

تهیه و تنظیم کننده : فکه، منتخب ستارگان آسمانی