جمع ­بندی و نتیجه ­­گیری

همان­ طور که در جریان این نوشتار اشاره شد، عملیات روانی می­تواند در راستای توسعه منافع دولت­ها یا حمایت از منافع در مقابله با تهدیدهای خارجی یا داخلی نقش بسزایی داشته باشد، اما به کارگیری آن در دنیای پیچیده امروز، در رقابت با دولت­ها و سازمان­های توانمند در این زمینه، بسیار دشوار، ولی ممکن به نظر می­رسد و برای دستیابی به این هدف، باید به پدیده اطلاعات به عنوان یکی از فاکتورهای مهم و تعیین­کننده در این زمینه توجه خاص کرد. طی این مقاله، ابعاد مختلف موضوع، با رویکردی شناختی می­توان به موارد زیر به عنوان نکات مهم و برجسته این بحث تأکید کرد:

-       در دنیای معاصر، در پرتو تحولات فناوری در صحنه ارتباطات، اطلاعات نقش ویژه­ای دارد و در واقع، این پدیده به عنوان مهم­ترین عناصر قدرت در نظام بین الملل مطرح می­شود.

-       نظام­های سلطه باحاکمیت بر نظام تولید، پردازش و انتشار اطلاعات و با اعمال قوانین و سیاست­­های خود در بزرگراه­های اطلاعاتی به شدت تبادل اطلاعات را در جهان کنترل می­کنند و بدین وسیله به اعمال قدرت می­پردازند و با به کارگیری نفوذ در نقل و انتقال اطلاعات به عملیات روانی می­پردازند.

-       در نظام ارتباطات و اطلاعات فعلی، حاکمان بزرگراه­های اطلاعاتی بر دورندادهای اطلاعاتی انسان­ها و افکار عمومی جهان اعمال نفوذ می­کنند و با به کارگیری کنترل شدید، عرصه تبادل اطلاعات، تولید سوگیرانه اطلاعات و انتشار هدفمند آن، نیازهای اطلاعاتی انسان را تأمین می­کنند.

به دلایلی چند، از جمله کنترل شدید نظام اطلاعات از یکسو و نیاز اجتناب­ناپذیر انسان­ها به اطلاعات از سوی دیگر، انسان­ها در دنیای امروز، برای دسترسی مطمئن به اطلاعات، از آزادی و اختیار لازم و کافی محرومند.

-       در جهان امروز، عرصه نبردها را گسترۀ فرستنده­ها، رسانه­ها، پیام­گیران و پیام­سازان یا به عبارت بهتر، تبلیغات و عملیات روانی به منظور القای دکترین مورد نظر در جهت حداقل تلفات فیزیکی و حداکثر تأثیرگذاری روانی شکل می دهد.

-       در این نبرد استراتژیک، به کارگیری عملیات روانی متوجه دو هدف اساسی است. اول انتقال سوگیرانه اطلاعات و دوم دخالت در نحوه پردازش و درک اطلاعاتی به نحو مطلوب.

-       حاکمان نظام اطلاعات و بازیگران اصلی عملیات روانی در دنیا با در اختیار داشتن امکانات همه جانبه و بهره­گیری از فنون و دانش پیچیده شناختی در تولید، پردازش و انتقال اطلاعات در هر لحظه تلاش می­کنند تا نیازهای جامعه بشری را به اطلاعات، به نحو خاص برآورند و با به کارگیری ترفندهای پیچیده، مخاطبان را به نحو خاصی از ادراک پدیده­ها و اطلاعات هدایت کنند.

-       چرخه عملیات روانی به شدت نیازمند اطلاعات است و این نیاز، باید قبل، حین و پس از اعمال عملیات روانی تأمین شود. به عبارت بهتر، میزان توفیق یا شکست چرخه عملیات روانی به شدت تحت تأثیر اطلاعات ورودی و تحلیل از آنهاست. با وجود نیاز شدید عملیات روانی به اطلاعات، باید توجه داشت که تنها اطلاعاتی برای عملیات روانی مفید و قابل بهره­برداری خواهد بود که ویژگی­های عمق، روزآمدی، اعتبار، جامعیت و تناسب با اهداف عملیات روانی را داشته باشد.

-       به رغم ابعاد مثبت اطلاعات در عملیات روانی، همواره تهدید اطلاعات غلط یا استنباط نادرست از اطلاعات برای به کارگیری عملیات روانی وجود دارد و اطلاعات می­تواند در جریان کسب، انتقال یا دریافت و پردازش مخدوش شود.   

-       تحلیل­گران اطلاعات یا بهره­برداران از آن، به دلایلی بیشتر شناختی و ناخواسته، در مواجهه با اطلاعات و
بهره­­برداری از آن با خطاروبه­رو می­شوند.

-       برای استفاده بهینه از اطلاعات در عملیات روانی ضروری است با به گارگیری رهیافت­های شناختی به ویژه مدل حل مسئله، اطلاعات مخدوش را از اطلاعات مفید بازشناسی کرد و به بهینه­سازی اطلاعات پرداخت.

-       به طور کلی، به رغم وجود نگرانی­های شدید از ناحیه عملیات روانی و با وجود محدودیت در مداخله در دنیای ارتباطات امروز و نقش آفرینی در نظام اطلاعات جهان، می­توان در پرتو افزایش درک و اطلاع از ابعاد عملیات روانی دشمنان انقلاب اسلامی، در هریک از مراحل تولید، انتشار و پردازش اطلاعات به ویژه در عرصه داخلی تلاش کرد.

-       توفیق یا شکست ما نیز در عرصه عملیات روانی، به ویژه برای مخاطبان خودی به شدت از میزان دستیابی به تسلط ما به اطلاعات، هم از جامعه خودی و هم از ترفندهای عملیات روانی دشمن - متأثر است.   

-       غفلت ما از اطلاعات مورد نیاز برای ایفای نقش در عرصه عملیات روانی یا خطاهای شناختی و ادراکی ما از اطلاعات می­تواند آثار زیانبار و جبران­ناپذیری داشته باشد.

-       به رغم وجود شواهدی در حمایت از موفقیت­های دشمن در عملیات روانی علیه ج.ا.ا. به نظر می­رسد صرف‌نظر از ویژگی­های مخاطب ایرانی، مهم­ترین نقطه ضعف دشمن، ناتوانی در کسب اطلاعات واقعی از جامعه ایران یا ناتوانی در تحلیل اطلاعات ناقص به دست آمده در این زمینه است، بنابراین، بخشی از عملیات روانی ما می­تواند این ضعف دشمن را شدت بخشد.

-       و سخن آخر را با مصداق قل و دل باید از زبان مقام معظم رهبری شنید که فرموده­اند:

اگر بخواهیم بی­دغدغه به سر منزل جمهوری اسلامی و حکومت واقعی الهی برسیم، باید مردم ما هرچه بیدارتر، هوشیارتر و آگاه­تر باشند (1361).

منابع

-       آذرنگ، عبدالحسین، ترجمه و تألیف، اطلاعات وارتباطات - سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران (1371).

-       اتکینسون و همکاران؛ ترجمه براهنی و همکاران، زمینه­ روان­شناسی، انتشارات رشد، تهران (1380).

-       ارنسون - الیوت؛ ترجمه شکرکن، حسین، روان­شناسی اجتماعی؛ تهران، انتشارات رشد، (1380).

-       پراتکانیس - آنتونی و ارنسون - الیوت؛ ترجمه کاووس سید امامی و محمدصادق عباسی (1380) تهران. انتشارات رشد.

-       مولانا: حمید؛ بزرگراه­های اطلاعاتی و آینده ارتباطات؛ مصاحبه و میزگرد - نشریه رسانه - فصل­نامه مطالعاتی و تحقیقاتی وسایل ارتباط جمعی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سال 5 شماره 3 پاییز 1373 ص 2.

-       شیرازی، محمد، جنگ روانی و تبلیغات؛ دبیرخانه نخستین همایش بررسی نقش تبلیغات در جنگ؛ چاپ دوم تهران (1380).

-       شریفی، رضا؛ بررسی اثر بخشی روش آموزش مهارت حل مسئله؛ انستیتو روان­پزشکی؛ تهران (1372).

-       شریفی، رضا؛ بررسی فشارهای روانی اجتماعی دانشجویان کشور و شیوه­های مقابله­ای و میزان آسیب­پذیری آنان؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی - معاونت پژوهش تهران (1378).

-       شریفی، رضا؛ عملیات روانی اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران پژوهشکده علوم دفاعی استراتژیک دانشگاه امام حسین (ع) تهران (1382).

-       هیوئر، ریچارد.اس؛ ترجمه علیرضا فرشچی و احمدرضا تقاء؛ دشمن چگونه می­اندیشد. روان­شناسی تحلیل اطلاعات، ناشر: دور عالی جنگ، دافوس سپاه، تهران 1380.