فرآيند عمليات رواني
چرخه عمليات رواني كمك مي‌كند تا برخي از برنامه‌هاي پشتيباني از مأموريت پايان يافته تلقي شود. كادر عمليات رواني در طول اين چرخه فرآيندهاي زير را طي مي‌كنند:

جمع‌آوري اطلاعات
كاركنان عمليات رواني با رويكرد دوگانه‌اي از محصولات اطلاعات  استفاده مي‌كنند. رويكرد نخست رويكردي تحليلي  است كه در آن، كاركنان عمليات رواني از اطلاعات پايه‌اي قبلي  براي ارايه تصويري از هدف استفاده مي‌كنند. در رويكرد دوم نيز كه هدف‌گراست ، كاركنان مزبور به دنبال مخاطباني‌اند كه با تغيير رفتار آنها، نتايج مورد نظرشان را به دست آورند. آنها همواره، از اين رويكرد دوگانه براي طرح‌ريزي و اجراي عمليات رواني استفاده مي‌كنند.

تحليل مخاطبان مورد نظر
بعد از تحليل مخاطبان مورد نظر از سوي طراحان عمليات رواني، اين مخاطبان بر اساس رفتارشان در دو گروه واسطه‌اي  و نهايي  طبقه‌بندي مي‌شود. البته، بايد يادآور شد كه به هنگام انتخاب مخاطبان مورد نظر، طراحان عمليات رواني هدف از طبقه‌بندي گروهي را مد نظر قرار مي‌دهند. نقش مخاطبان واسطه‌اي از جمله رسانه‌ها و وسايل ارتباطي مهم خارجي ارسال پيام و نقش مخاطبان نهايي نيز عمل بر اساس پيام است.

توسعه توليد
فرآيند توسعه توليد  رسماً، بر عهده مركز توسعه توليد است و موارد زير را شامل مي‌شود:
- انسجام مأموريت عمليات رواني.
- تحليل مخاطبان مورد نظر.
- تعيين توانايي طراحان عمليات رواني و كارشناسان محلي براي تهيه الگوي اوليه توليد و اقدامات عمليات رواني.

انتخاب رسانه‌ها
مركز توسعه توليد ضمن توسعه توليد عمليات رواني و انتخاب عوامل، رسانه مناسب را نيز انتخاب مي‌كند. اين انتخاب بر ميزان دسترسي به مخاطب مورد نظر و ميزان تأثيرپذيري او مبتني است. مركز توسعه توليد با توجه به برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده، امكانات انتشار، توانمندي‌هاي عوامل و طرح نبرد، اقدامات و محصولات اين عمليات را توليد و منتشر مي‌كند.

توليد رسانه
بعداز اين كه هدف، مخاطبان مورد نظر، موضوع و رسانه عمليات رواني انتخاب شد، مركز توسعه توليد امكانات اوليه توليد محصولات خود را فراهم مي‌آورد و سپس، يگان‌هاي عمليات رواني براي تعيين ميزان اثرگذاري اين توليدات آزمايش‌هاي مقدماتي را روي آنها انجام مي‌دهند.

پخش
كاركنان عمليات رواني به منظور انتخاب مخاطبان مورد نظر بهترين ابزارها  را براي پخش توليدات عمليات رواني تعيين و سپس، تأثير اين توليدات را بر مخاطبان مورد نظر ارزيابي مي‌كنند.

فرآيندهاي طرح‌ريزي بيروني
فرآيند طرح‌ريزي بيروني روند طرح‌ريزي تعمدي ، روند طرح‌ريزي مقطعي  براي عمليات احتمالي آينده و مشخص كردن وظايف افسر ستاد عمليات رواني را شامل مي‌شود.

روند طرح‌ريزي تعمدي
در طول اين طرح‌ريزي، افسر ستاد عمليات رواني، برآورد عمليات رواني ضميمه  يا پيوست  آن را فراهم مي‌آورد و آنها را با ديگر قسمت‌هاي طرح هماهنگ مي‌كند. اين سطح طرح عمليات يا نظام عمليات است كه ضرورت وجود ضميمه يا پيوست را تعيين مي‌كند. به طور كلي، اگر قسمت عملياتي طرح عمليات به منزله ضميمه براي طرح كلي عمليات باشد، افسر ستاد عمليات رواني پيوستي را براي اين ضميمه فراهم مي‌كند تا در طرح عمليات، از آن استفاده شود. جلد اول كتاب سيستم طراحي و اجراي عمليات مشترك  روند طرح‌ريزي تعمدي مربوط را تشريح مي‌كند.

برآورد عمليات رواني
ارائه برآوردي از عمليات رواني نخستين گام براي طرح‌ريزي اين عمليات به منظور حمايت از طرح يا سازمان و ترتيب عملياتي است. افسر ستاد عمليات رواني برآورد اين عمليات را فراهم مي‌آورد؛ برآوردي كه ارزيابي گزينه‌هاي مختلف پيشنهادي فرمانده براي اقدام از ديدگاه عمليات رواني هدف اصلي آن است، افسر ستاد عمليات رواني گزينه‌هاي مختلف اقدام را با توجه به توانمندي‌هاي نيروهاي خودي و دشمن به گونه‌اي ارزيابي، اولويت‌بندي و پيشنهاد مي‌كند كه عمليات رواني بتواند به بهترين شكل، از آنها حمايت كند. وي بايد با افسران اطلاعاتي  معاون ستاد (2 G)، افسر اطلاعاتي(2 J) و افسر حفاظتي (2 S) همكاري نزديك داشته باشد تا بتوان داده‌ها و اطلاعات لازم را براي ارزيابي مناسب موقعيت عمليات رواني به دست آورد. از آنجا كه مخاطبان هم در داخل حوزه عملياتي  و هم در خارج از آن، قرار دارند، افسر ستاد عمليات رواني بايد داده‌ها و اخبار اطلاعاتي را به گونه‌اي هماهنگ كند كه منعكس‌كننده هر دو حوزه ياد شده باشد. وي افزون بر تهيه فهرستي از مخاطبان مورد نظر بايد از خود بپرسد: چه كسي قدرت دارد (تا مرا در اجراي مأموريتم ياري كند) و آيا انجام اين مأموريت (از طريق ابزارهاي پخش عمليات رواني) امكان‌پذير مي‌باشد؟ اگر دستيابي مخاطبان مورد نظر بالقوه از طريق ابزارهاي سازماني  پخش عمليات رواني ممكن نباشد، افسر ستاد بايد در اين زمينه از نهادهاي ديگر تقاضاي كمك كند. با تكميل برآوردهاي افسر ستاد عمليات رواني و ديگر افسران، فرمانده عمليات يكي از گزينه‌هاي اقدام را انتخاب و آن را به ستاد اعلام مي‌كند. اين گزينه ممكن است يكي از گزينه‌هاي پيشنهاد شده، يا تركيبي از دو يا چند گزينه يا يك گزينه كاملاً جديد باشد.
ضميمه يا پيوست عمليات رواني
افسران ستاد بخشي از طرح عملياتي و سازمان و ترتيب عملياتي محول شده را با توجه به گزينه انتخابي فرمانده و ابلاغيه مأموريتي اصلاح شده مي‌نويسند. پيوست عمليات در سطح يگان‌ها و پايين‌تر، موقعيت و چارچوب مأموريت عمليات رواني را مشخص و مفهوم عمليات را تشريح مي‌كند. همچنين اين پيوست، اطلاعات و راهنمايي‌هاي لازم را در اختيار كاركنان عمليات رواني قرار مي‌دهد تا عمليات رواني به طور موفقيت‌آميزي از كل عمليات حمايت كند.

طرح‌ريزي مقطعي
رويكرد منظم و سازمان‌يافته‌اي به منظور طرح‌ريزي براي موقعيت بحراني است. زماني از طرح‌ريزي مقطعي استفاده مي‌شود كه به دليل شرايط خاص محيطي، زمان كافي براي طي مراحل مختلف طرح‌ريزي تعمدي وجود نداشته باشد. در شرايطي كه طرح‌ريزي مقطعي ضروري بنمايد، افسر ستاد عمليات رواني بايد موقعيت عمليات رواني را به سرعت تجزيه و تحليل ورودي‌هاي  لازم را در مورد موقعيت عمليات رواني آماده و بدين ترتيب، گزارش عمليات خود را در مورد حوادث و رويدادهاي مرتبط با منافع ملي  تهيه كند. ورودي عمليات رواني از گزارش شماره 1 عمليات  شامل برآوردهاي فرماندهي، تهيه مي‌شود. به دنبال ارزيابي‌هاي بيشتر از توليد عمليات رواني، داده‌ها و اخبار اطلاعاتي موجود و موضوعات مرجع، افسر ستاد عمليات رواني ورودي لازم را براي گزارش شماره 1 سازمان و ترتيب عمليات آماده مي‌كند. تمامي اين مراحل معمولاً، در برنامه‌ريزي مقطعي كه فاقد هرگونه طرح‌ريزي قبلي است در مدتي كمتر از 24 ساعت، طي مي‌شود. بايد يادآور شد ساختار و ملزومات طرح‌ريزي مقطعي در سيستم طرح‌ريزي و اجراي عمليات مشترك  يافت مي‌شود.

وظايف افسر ستاد عمليات رواني
افسر ستاد عمليات رواني چهار وظيفه عمده را بر عهده دارد (جدول 8).

  جدول 8) وظايف افسر ستاد عمليات رواني

فرآيندهاي طرح‌ريزي دروني
طرح‌ريزي دروني عواملي را شامل مي‌شود كه فرمانده يگان عمليات رواني به دليل ماهيت و موقعيت خود آنها را كنترل مي‌كند. وي مأموريت، حدود وظايف و مقررات ديگري را كه فرمانده به وي اعطا كرده است، بررسي و مشخص مي‌كند كه كجا، كي و تا چه حد تلاش بايد براي اين عوامل صرف شود تا عمليات رواني بتواند به بهترين شكل از كل عمليات حمايت كند.

مركز توسعه توليد
فرمانده عمليات رواني بر مركز توسعه توليد به طور مستقيم اعمال نفوذ مي‌كند. اين مركز، كه مأموريت توسعه مواد عمليات رواني  را بر عهده دارد، نقطه مركزي اين فعاليت‌ها در واحد عمليات رواني است. كاركنان اين مركز از عناصر مختلف واحد عمليات رواني تشكيل يافته‌اند. همچنين، هنگامي كه واحد عمليات رواني در يك كشور خارجي فعال است، از افراد بومي آن كشور نيز بهره مي‌گيرد. اين مركز عموماً چهار بخش كاركردي  دارد:
1) بخش طرح و برنامه ؛
2) بخش تجزيه و تحليل مخاطب مورد نظر ؛
3) آزمون و ارزيابي ؛
4) توسعه توليد ؛
تمامي اين بخش‌ها با يكديگر همكاري متقابل و نزديكي دارند و از هم حمايت مي‌كنند. در مورد كاركرد هر يك از اين بخش‌ها به نمودار 2 مراجعه كنيد.



آمادگي
آمادگي شرط اساسي و لازمي براي موفقت واحدهاي عمليات رواني است. براي افزايش آگاهي زبان‌شناسان آموزش‌ديده و سربازان عمليات رواني ـ كه فاقد مهارت‌هاي يك زبان خارجي‌اند ـ تلاش‌هاي مستمر، ضروري است. سربازان عمليات رواني به رغم انجام عمليات‌هاي رواني و استقرار در موقعيت مختلف، بايد هم از نظر مهارت‌هاي عمومي و هم از نظر مهارت‌هاي مختص عمليات رواني، آموزش ببينند. همچنين، بايد در زمينه موضوعات مربوط به حوزه مسئوليت خود به روز باشند. واحدهاي عمليات رواني بايد تمرينات آموزشي مداومي در زمينه حركت به مأموريت‌هاي دور دست داشته باشند تا از آمادگي تمامي اعضاي واحدها براي اعزام فوري به منظور استقرار در سراسر جهان اطمينان يابند. موضوعات اجرايي، عكس ، وصيت‌نامه ؛ وكالت‌نامه ، اطلاعات شخصي و جيره  را شامل مي‌شود. بنابراين، واحدهاي عمليات رواني بايد سربازان هوانيروز را در عمليات هوابرد به طور فعالانه به كار گيرند تا از عمليات احتمالي يا ويژه حمايت كنند. همچنين، فرماندهان بايد مطمئن شوند كه واحدهايشان برنامه‌هاي آزمايشي را دنبال مي‌كنند، اين فرماندهان از برنامه‌هاي زير براي ارزيابي توانايي واحدشان به منظور انجام موفقيت‌آميز مأموريت‌هاي واقعي و تعيين هرگونه نقص آموزشي احتمالي بهره مي‌گيرند:
1) برنامه‌هاي آموزشي مأموريت  در غالب برنامه‌هاي آموزش و ارزيابي ارتش ؛
2) آزمون‌هاي طراحي شده محلي يا مجموعه آزمون‌هاي متناوب.
فرماندهان بايد اطمينان حاصل كنند كه محصولات ديداري، شنيداري و شنيداري ـ ديداري كافي در زمينه حوزه‌هاي مسئوليتشان، كه از پيش تعيين شده‌اند، در اختيار واحدهايشان قرار مي‌گيرد. همچنين، آنها بايد جدول زمانبندي استقرار نيروها را كنترل كنند تا بدين ترتيب، از زمان انتقال واحد خود يا عناصري از اين واحد اطلاع يابند و اقدامات لازم را نسبت به تداركات حمايت‌هاي مؤثر عمليات رواني پيش از انجام هر گونه عمليات نظامي انجام دهند. همچنين، برنامه‌هاي بارگيري  و جدول انتقال و استقرار نيرو بايد كاملاً به روز نگه داشته شود تا به هنگام دريافت مأموريت بدون اطلاع قبلي، واحد با كمترين مشكل روبه‌رو شود. فرماندهان نيز بايد از طريق مطرح كردن برنامه‌هاي استقرار با نيروهاي واحد با آنها ارتباط برقرار كنند تا بدين ترتيب، به مشكلات بالقوه آنها پي ببرند و از انجام عملياتي آرام و روان مطمئن شوند.

سازماندهي وظايف
واحدهاي عمليات رواني براي به دست آوردن توانايي لازم به منظور اجراي مأموريت‌هاي ويژه بر اساس وظايفشان سازماندهي مي‌شوند و ممكن است فرماندهان عمليات رواني از مأموريت‌ها و عمليات‌هاي زير حمايت كنند:
1) تقويت صلح ؛
2) عمليات ضد شورش ؛
3) عمليات مبارزه با مواد مخدر ؛
4) عمليات احتمالي غيرجنگي؛
5) مبارزه با بلاياي طبيعي؛
6) نمايش نيروها؛
7) عمليات پاكسازي غيرجنگي ؛
8) امداد ؛
9) حمله و يورش ناگهاني ؛
10) آزادي دريانوردي و حمايت از كشتي‌راني؛
11) نمايش ؛
12) عمليات فريب؛
13) عمليات تحكيمي ؛
14) عمليات رواني بر روي اسيران جنگي دشمن / بازداشت ‌شدگان غيرنظامي ؛
15) ديگر فعاليت‌هاي مشخص شده از سوي مقامات عالي‌رتبه كشور ؛
يك نيروي ويژه عمليات رواني  ممكن است با استفاده از عناصر كنترل و فرماندهي  گردان، يك يا چند شركت پشتيباني‌كننده منطقه‌اي، امكانات فراهم شده گردان پشتيباني تاكتيكي  و عناصري از گردان پخش عمليات رواني  سازمان¬دهي شود. همچنين، ممكن است يك گروه ويژه عمليات رواني  با خط سير مشابهي شكل گيرد و از عناصر گردان پشتيباني منطقه‌اي، گردان پشتيباني تاكتيكي، گردان پخش عمليات رواني و گردان متشكل از اسيران جنگي استفاده كند. البته، ممكن است سازمان‌هاي ديگري نيز براي رويارويي با موقعيت‌هاي اضطراري ويژه شكل گيرند.

طرح‌ريزي نبرد عمليات رواني
هدف توسعه و به كارگيري عمليات رواني اصلاح رفتار مخاطبان مورد نظر به منظور حمايت از اهداف كشور مي‌باشد. در عمل، اهداف ملي شامل اهداف سياسي، اقتصادي، اجتماعي، نظامي، ايدئولوژيكي يا مذهبي گستره عمليات رواني را تعيين مي‌كنند. عمليات رواني، تنها يكي از ابزارهاي اطلاعاتي قدرت ملي مي‌باشد كه هر ملتي در صدد است تا با تكيه بر اين ابزار قدرت خود را حفظ و تقويت كند.

ملاحظات
هر چند نبرد عمليات رواني، كه از طرح فرمانده كل قوا در ميدان نبرد فعاليت مي‌كند مستلزم اتخاذ و به كارگيري سلسله تصميم‌هايي در سطح سياست‌هاي ملي و فنون در سطح تاكتيك مي‌باشد، اما ملاحظات اساسي طرح‌ريزي از سياست تا فنون يكسان است. حال اين پرسش‌ها مطرحند كه وظيفه نبرد عمليات رواني چيست و با چه هدفي، چه زماني و چگونه اجرا مي‌شود؟ در پاسخ بايد گفت طرح‌ريزي عمليات رواني، نه تنها بايد در تمامي سطوح در چهارچوب سياست ملي انجام گيرد، بلكه بايد در طرح‌هاي عملياتي، توانمندي‌هاي و اطلاعات را نيز مد نظر داشته باشد. طراح عمليات رواني بايد توليدات و اقداماتي را انتخاب كند كه بروز رفتار مطلوب مخاطبان مورد نظر را باعث شود. براي اتخاذ چنين تصميمي، وي بايد اطلاعات موجود درباره مخاطبان مورد نظر، دانش نبرد عمليات رواني و توانمندي‌هاي واحد عمليات رواني را مد نظر داشته باشد. طراح عمليات رواني مي‌تواند با يافتن پاسخ پرسش‌هاي زير توليدات و اقدامات لازم را انتخاب كند: كشور مقابل براي مخاطبان مورد نظر چه مطالبي را بيان كرده است؟ مخاطبان مورد نظر در مورد موضوع نبرد عمليات رواني چه مي‌دانند و چگونه فكر مي‌كنند؟ چه زماني بايد نبرد عمليات رواني آغاز شود تا بيشترين نتايج مطلوب به دست آيد؟ آيا اين نبرد به نيازهاي مخاطبان مورد نظر مي‌پردازد؟ آيا ابتكار عمل را به دست مي‌گيرد و آن را حفظ مي‌كند؟ آيا طرف مقابل موفق خواهد شد در برابر اين نوع خاص از نبرد عمليات رواني مقاومت بكند؟ رسيدن به تغييرات مورد نظر نيازمند نبرد عمليات رواني كوتاه‌مدت مي‌باشد يا نبردي بلندمدت؟ (براي نمونه، ترس و وحشت را مي‌توان در يك مدت نسبتاً كوتاه ايجاد كرد، اما جا انداختن عادت همكاري نيازمند تلاشي مستمر مي‌باشد) و سرانجام اينكه، آيا امكان دستيابي به نتيجه مطلوب وجود دارد و كاناليزه كردن نگرش‌هاي موجود مي‌تواند تغيير مطلوب مورد نظر را ايجاد كند (روشي نسبتاً آسان) يا نبرد عمليات رواني مجبور است عقايد ريشه‌داري را تغيير دهد (روشي خيلي دشوار)؟
طراح عمليات رواني از فرم‌ها  و ابزارهاي متعددي براي پاسخ دادن به اين پرسش‌ها و ديگر پرسش‌ها استفاده مي‌كند. فرم‌هايي كه در زير آمده است، اين امكان را براي طراح عمليات رواني فراهم مي‌آورد تا توسعه و به كارگيري نبرد عمليات رواني را پي‌ريزي كند.
• فرم تجزيه و تحليل مخاطبان مورد نظر ؛
• فرم توليدات / اقدامات ؛
• فرم كنترل برنامه ؛
• فرم كنترل نبرد ؛
طرح‌ريزي نبرد عمليات رواني با تجزيه و تحليل مأموريت واحد هدايت شوند آغاز مي‌شود. در واقع طراحي عمليات رواني، در نتيجه اين تجزيه و تحليل، مأموريت عمليات رواني را استنتاج مي‌كند. پس از استنتاج مأموريت عمليات رواني، مشخص مي‌شود چه كسي (مخاطبان مورد نظر) با انجام چه كاري (هدف عمليات رواني) مي‌تواند به انجام مأموريت كمك كند؟ طراح عمليات رواني فهرستي از مخاطبان مورد نظر و اهداف عمليات رواني فراهم مي‌كند و سپس، براي هر تركيبي از مخاطبان مورد نظر و اهداف عمليات رواني فرم تجزيه و تحليل  جداگانه‌اي را تهيه مي‌كند. نكته در خور توجه آنكه اگر در مورد مخاطب مورد نظر هدف‌هاي متعددي وجود داشته باشد، براي هر يك از اين هدف‌ها بايد فرم تجزيه و تحليل مخاطبان مورد نظر جداگانه‌اي تهيه شود.
پس از تكميل فرم‌هاي تجزيه و تحليل مخاطبان مورد نظر، طراح عمليات رواني از فرم‌هاي توليدات و اقدامات براي توسعه توليد و اقدامات مختلف عمليات رواني استفاده مي‌كند تا مخاطبان را به انجام رفتار مطلوب وادار كند. فرم‌هاي توليدات پس از تأييد دسته‌بندي شده و به صورت فرم كنترل برنامه در مي‌آيند. اين فرم‌هاي كنترل برنامه نشان دهنده تمامي توليدات و اقدامات مؤثر بر مخاطبان خاص است. هنگامي كه برنامه‌هاي عمليات رواني مربوط به مخاطبان خاص تأييد مي‌شوند، به صورت فرم كنترل نبرد دسته‌بندي و تمامي برنامه‌هاي جاري و آينده عمليات رواني براي نبرد را منعكس مي‌كنند. نمودار 3، ترتيب شكل‌گيري فرم‌هاي مختلف را نشان مي‌دهد. نمودار 4، كه در واقع شكل معكوس شده نمودار سه است، مشخص مي‌كند كه چگونه روند كنترل پس از تأييد شدن طرح نبرد عمليات رواني اعمال مي‌شود.
توجه: فرم‌هاي طرح‌ريزي عمليات رواني به ابعاد 5/8 در 11 اينچ طراحي مي‌شوند تا استفاده از آنها آسان باشد.
ادامه مطلب